Concentrations of 16 Elements in Tissues (Liver, Muscle, Scales) of Prussian Carp (Carassius Gibelio, Bloch, 1782) in Medjuvršje Reservoir, Seasonal Aspect

Abstract

Akumulacija Međuvršje nalazi se u izlaznom delu Ovčarsko-kablarske klisure. Dužina akumulacije iznosi 9.3km, a površina 1.5km2. Najveća širina iznosi 272m, dok je maksimalna dubina do 12m zabeležena neposredno ispod brane. Dno akumulacije je najvećim delom muljevito, i u manjoj meri peskovito. Aktivnost HE Međuvršje dovodi do oscilovanja u litoralnoj zoni od 20 do 30 cm. Stalno taloženje rečnog nanosa dovodi do stvaranje malih zaravni koje usporavaju tok i menjaju izgled rečnog korita. Kako je akumulacija oivičena branama HE Ovčar i HE Međuvršje, od kojih ni jedna ne poseduje objekte za prelaz riba (tzv. riblje staze), uzvodne i nizvodne migracije i kontakti ribljih populacija su praktično onemogućeni što akumulaciju čini jedinstvenim zatvorenim sistemom. Prema podacima koji su prikupljeni tokom terenskih istraživanja 2012. godine, akumulaciju Međuvršje naseljavaju 19 vrsta riba iz ukupno 6 familija. Akumulacija Međuvršje ima sastav ribljeg naselja koji ukazuje da je to ribolovna voda sa osobinama i elementima gornjeg toka šaranskih riba ili region rečne mrene (epipotamon) i srednjeg toka šaranskih riba ili region deverike (metapotamon). Riblju zajednicu akumulacije Međuvršje karakteriše dominacija uklije (A.alburnus), gavčice (Rodeus sericeus) i babuške (Carasius gibelio), uz zadovoljavajuću brojnost bodorke (Rutilus rutilus), skobalja (Ch.nasus), grgeča (Perca fluviatilis) i klena (S.cephalus). Nepovoljnoj strukturi ihtiofaune doprinose „novi članovi“ – alohtone vrste, babuška, cverglan (Ameiurus melas), čebačok (Pseudorasbora parva) i sivi tolstolobik (Hypophthalmichthys nobilis) (Simović 2001). Babuška (Carassius gibelio bloch 1782) živi u stajaćim i sporotekućim nizijskim vodama. Naseljava deo Azije i srednju Evropu, sa izuzetkom Italije, Švajcarske i južne Francuske. Nalažena je i u Sibiru sve do reke Lene. U naše predele introdukovana je iz jugoistočne Azije. Ima je u rekama Dunavskog sliva, a najbrojnija je u plavljenim zonama Dunava, Save, Tise, Begeja, Tamiša, u kanalskoj mreži Dunav-Tisa-Dunav, starim koritima Velike Morave i šljunkarama pored Dunavskih pritoka. Ribe su često izložene visokom stepenu zagađenja u vodi, što može dovesti do čitavog niza različitih promena, od biohemijskih na nivou ćelija, do promena na nivou celih populacija (Bernet et al. 1999). S obzirom da se ribe nalaze na vrhu lanaca ishrane u vodenoj sredini, često u organizmu akumuliraju velike količine pojedinih teških metala (Yilmaz et al. 2007). Takođe se smatraju i jednim od najosetljivijih akvatičnih organizama na prisustvo toksičnih materija u vodi (Alibabić i sar. 2007). Do sada je većina istraživanja pretežno bila usmerena na akumulaciju teških metala u mišićnom tkivu riba, pošto je to osnovni deo ribe koji se koristi u ishrani (Storelli et al. 2006; Keskin et al. 2007). Kao rezultat mehanizama absorpcije, regulacije, skladištenja i ekskrecije, tkiva se međusobno razlikuju po stepenu akumulacije, kao i po svojoj ulozi u ovim procesima (Storelli et al. 2006). Mišićno tkivo ne predstavlja uvek dobar indikator celokupne kontaminacije organizma, pa je stoga važno u analizu uključiti i druge organe, kao što su jetra i škrge (Has-Schön et al. 2006). Tokom ihtioloških istraživanja na akumulaciji Međuvršje 2012. godine ispitivao se nivo akumulacije 16 metala u tkivima (mišić, jetra, škrge) babuske. Škrge su bile centar akumulacije Ba, Mn, Sr, Zn i B, dok je jetra centar akumulacije gvožđa i bakra. Mišići, su generalno imali niži nivo akumulacije u odnosu na druga dva tkiva. U mišićima su zabeležene koncentaracije žive iznad maksimalno dozvoljenih evropskom i nacionalnom legislativom.